نواندیش : تأثیرى که حادثه کربلا و قیام حسین بن على (ع) بر اندیشه مردم جهان، حتى غیرمسلمانان داشته، بسیار است. عظمت
قیام و اوج فداکارى و ویژگی هاى شخصی امام و یارانش سبب شده که انسان های
متفاوت بیشماری، اظهار نظرهاى بسیارى درباره این نهضت و حماسه آفرینان
عاشورا، داشته باشند.
نقل سخنان همه آنان کتاب بزرگى می شود؛
به ویژه که برخى از نویسندگان غیر مسلمان به صورت مستقل کتابی درباره این حادثه نوشته ‏اند.
در اینجا تنها تعدادى اندک از این اظهار نظرها چه از مسلمانان و غیر مسلمانان آورده مى‏شود:
ماهاتما گاندى(رهبر استقلال هند):
من زندگى امام حسین، آن شهید بزرگ اسلام را به دقت خوانده‏ ام و توجه کافى به
صفحات کربلا نموده‏ ام و بر من روشن شده است که اگر هندوستان بخواهد یک
کشور پیروز گردد، بایستى از سرمشق امام حسین پیروى کند.

محمد على جناح(قائد اعظم پاکستان):
هیچ نمونه‏ اى از شجاعت، بهتر از آن که امام حسین از لحاظ فداکارى و تهور نشان
داد در عالم پیدا نمی ‏شود. به عقیده من تمام مسلمین باید از سرمشق این
شهیدى که خود را در سرزمین عراق قربان کرد پیروى نمایند.
چارلز دیکنز(نویسنده معروف انگلیسى):
اگر
منظور امام حسین جنگ در راه خواسته ‏هاى دنیایى بود، من نمی ‏فهمم چرا
خواهران و زنان و اطفالش به همراه او بودند؟ پس عقل چنین حکم می نماید که
او فقط به خاطر اسلام، فداکارى خویش را انجام داد.
توماس کارلایل(فیلسوف و مورخ انگلیسى):
بهترین
درسى که از تراژدى کربلا می گیریم، این است که حسین و یارانش ایمان
استوار به خدا داشتند؛ آنان با عمل خود روشن کردند که تفوق عددى در جایى
که حق با باطل روبرو می شود اهمیت ‏ندارد و پیروزى حسین با وجود اقلیتى که
داشت، باعث شگفتى من است.
ادوارد براون(مستشرق معروف انگلیسى):
آیاقلبى پیدا می شود که وقتى درباره کربلا سخن می شنود، آغشته با حزن و درد
نگردد؟! حتى غیر مسلمانان نیز نمی توانند پاکى روحى را که در این جنگ
اسلامى در تحت لواى آن انجام گرفت انکار کنند.
فردریک جمس:
درسامام حسین و هر قهرمان شهید دیگرى این است که در دنیا اصول ابدى عدالت و
ترحم و محبت وجود دارد که تغییرناپذیرند و هم چنین می رساند که هر گاه کسى
براى این صفات مقاومت کند و بشر در راه آن پافشارى نماید، آن اصول همیشه
در دنیا باقى و پایدار خواهد ماند.
ل.م.بوید:
درطى قرون، افراد بشر همیشه جرأت و پردلى و عظمت روح، بزرگى قلب و شهامت
روانى را دوست داشته ‏اند و در همین هاست که آزادى و عدالت هرگز به نیروى
ظلم و فساد تسلیم نمی شود. این بود شهامت و این بود عظمت امام حسین و من
مسرورم که با کسانى که این فداکارى عظیم را از جان و دل ثنا می گویند شرکت
کرده‏ ام، هر چند که 1300 سال از تاریخ آن گذشته است.
واشنگتن ایروینگ(مورخ مشهور آمریکایى):
براى امام حسین(ع) ممکن بود که زندگى خود را با تسلیم شدن بر اراده یزید نجات
بخشد، لیکن مسئولیت پیشوا و نهضت بخش اسلام اجازه نمی ‏داد که او یزید را
به عنوان خلافت بشناسد. او به زودى خود را براى قبول هر ناراحتى و فشارى
به منظور رها ساختن اسلام از چنگال بنى امیه آماده ساخت، و در زیر آفتاب
سوزان سرزمین خشک، و در روى ریگ هاى تفتیده عربستان روح حسین فناناپذیر
است. اى پهلوان و اى نمونه شجاعت و اى شهسوار من، اى حسین!
توماس ماساریک:
گر چه کشیشان ما هم از ذکر مصائب حضرت مسیح مردم را متأثر می سازند، ولى آن
شور و هیجانى که در پیروان حسین(ع) یافت می شود در پیروان مسیح یافت
نخواهد شد و گویا سبب این باشد که مصائب مسیح در برابر مصائب حسین(ع)
مانند پر کاهى است در مقابل یک کوه عظیم پیکر.
موریس دوکبرى:
در مجالس عزادارى حسین گفته می شود که حسین، براى حفظ شرف و ناموس مردم و
بزرگى مقام و مرتبه اسلام، از جان و مال و فرزند گذشت و زیر بار استعمار و
ماجراجویى یزید نرفت. پس بیایید ما هم شیوه او را سرمشق قرار داده از
زیردستى استعمارگران خلاصى یابیم و مرگ با عزت را بر زندگى با ذلت ترجیح دهیم.
ماربین آلمانى(خاور شناس معروف):
حسین(ع) با قربانى کردن عزیزترین افراد خود و با اثبات مظلومیت و حقانیت خود، به
دنیا درس فداکارى و جانبازى آموخت و نام اسلام و اسلامیان را در تاریخ ثبت
و در عالم بلند آوازه ساخت. این سرباز رشید عالم اسلام به مردم دنیا نشان
داد که ظلم و بیداد و ستمگرى پایدار نیست و بناى ستم هر چه در ظاهر عظیم و
استوار باشد، ولی در برابر حق و حقیقت چون پر کاهى بر باد خواهد رفتبنت الشاطى:
زینب، خواهر حسین بن على(ع) لذت پیروزى را در کام ابن زیاد و بنى امیه خراب کرد
و در جام پیروزى آنان قطرات زهر ریخت، در همه حوادث سیاسى پس از عاشورا،
هم چون قیام مختار و عبدالله بن زبیر و سقوط دولت امویان و برپایى حکومت
عباسیان و ریشه دواندن مذهب تشیع، زینب قهرمان کربلا نقش برانگیزنده داشت.
لیاقت على خان(نخستین نخست وزیر پاکستان):
این روز محرم، براى مسلمانان سراسر جهان معناى بزرگى دارد. در این روز، یکى از
حزن آورترین و تراژدیک‏ترین وقایع اسلام اتفاق افتاد، شهادت حضرت امام
حسین(ع) در عین حزن، نشانه فتح نهایى روح واقعى اسلامى بود، زیرا تسلیم
کامل به اراده الهى به شمار می رفت. این درس به ما می آموزد که مشکلات و
خطرها هر چه باشد، نبایستى ما پروا کنیم و از راه حق و عدالت منحرف شویم.
جرج جرداق(دانشمند و ادیب مسیحى):
وقتى یزید، مردم را تشویق به قتل حسین و مأمور به خونریزى می ‏کرد، آنان می گفتند:
"چه مبلغ می دهى؟"
اما انصار حسین به او گفتند: ما با تو هستیم؛ اگر هفتاد بار کشته شویم، باز می خواهیم در رکابت جنگ کنیم و کشته شویم.
عباس محمود عقاد(نویسنده و ادیب مصرى):
جنبش حسین، یکى از بى نظیرترین جنبشهاى تاریخى است که تاکنون در زمینه دعوت هاى
دینى یا نهضت هاى سیاسى پدیدار گشته است... دولت اموى پس از این جنبش، به
قدر عمر یک انسان طبیعى دوام نکرد و از شهادت حسین تا انقراض آنان بیش از شصت و اندى سال نگذشت.
احمد محمود صبحى(نویسنده):
اگر چه حسین بن على(ع) در میدان نظامى یا سیاسى شکست خورد؛ اما تاریخ، هرگز
شکستى را سراغ ندارد که مثل خون حسین(ع) به نفع شکست خوردگان تمام شده
باشد. خون حسین، انقلاب پسر زبیر و خروج مختار و نهضت هاى دیگر را در پى
داشت، تا آن جا که حکومت اموى ساقط شد و نداى خونخواهى حسین(ع)، فریادى شد
که با آن تخت ها و حکومت ها را به لرزه درآورد.
آنتوان بارا(نویسنده مسیحى):
اگر حسین از آن ما بود، در هر سرزمینى براى او بیرقى بر می افراشتیم و در هر
روستایى براى او منبرى بر پا می نمودیم و مردم را با نام حسین به مسیحیت
فرا می خواندیم.
گیبون(مورخ انگلیسى):
با آن که مدتى از واقعه کربلا گذشته و ما هم با صاحب واقعه هم وطن نیستیم،
اما سختی ها و مشکلاتى که حضرت حسین «ع» تحمل نموده، احساسات سنگین
دل‏ترین خواننده را بر می ‏انگیزد، چندان که یک نوع عطوفت و مهربانى نسبت
به آن حضرت در خود می یابد.
نیکلسون(خاورشناس معروف):
بنى امیه، سرکش و مستبد بودند، قوانین اسلامى را نادیده انگاشتند و مسلمین را خوار نمودند... و چون تاریخ را بررسى کنیم، گوید:
دین بر ضد فرمانفرمایى تشریفاتى قیام کرد و حکومت دینى در مقابل امپراتورى
ایستادگى نمود. بنابر این، تاریخ از روى انصاف حکم می کند که خون حسین «ع» به گردن بنى امیه است.
سر پرسى سایکس(خاور شناس انگلیسى):
حقیقتا آن شجاعت و دلاورى که این عده قلیل از خود بروز دادند ، به درجه‏ اى بوده
است که در تمام این قرون متمادى هر کسى که آن را شنید ، بى اختیار زبان به
تحسین و آفرین گشود. این یک مشت مردم دلیر غیرتمند ، مانند مدافعان
ترموپیل ، نامى بلند غیر قابل زوال براى خود تا ابد باقى گذاشتند.
تاملاس توندون(رییس سابق کنگره ملى هندوستان):
اینفداکاریهاى عالى از قبیل شهادت امام حسین(ع)، سطح فکر بشریت را ارتقا
بخشیده است و خاطره آن شایسته است همیشه باقى بماند و یادآورى شود.
محمد زغلول پاشا:
حسین(ع) در این کار، به واجب دینى و سیاسى خود قیام کرده و این گونه مجالس
عزادارى، روح شهامت را در مردم پرورش می دهد و مایه قوت اراده آنها در راه حق و حقیقت می گردد.
عبدالرحمان شرقاوى(نویسنده مصرى):
حسین(ع)، شهید راه دین و آزادگى است. نه تنها شیعه باید به نام حسین ببالد، بلکه
تمام آزاد مردان دنیا باید به این نام شریف افتخار کنند.
طه حسین(دانشمند و ادیب مصرى):
حسین(ع) براى به دست آوردن فرصت و از سرگرفتن جهاد و دنبال کردن از جایى که پدرش
رها کرده بود، در آتش شوق می سوخت. او زبان را درباره معاویه و عمالش آزاد
کرد، تا به حدى که معاویه تهدیدش نمود؛ اما حسین، حزب خود را وادار کرد که در طرفدارى حق سختگیر باشند.
عبدالحمید جودة السحار(نویسنده مصرى):
حسین(ع) نمی توانست با یزید بیعت کند و به حکومت او تن در دهد؛ زیرا در آن صورت،
بر فسق و فجور، صحه می گذاشت و ارکان ظلم و طغیان را محکم می کرد و بر
فرمانروایى باطل تمکین می نمود. امام حسین به این کارها راضى نمی شد، گر
چه اهل و عیالش به اسارت افتند و خود و یارانش کشته شوند.
علامه طنطاوى(دانشمند و فیلسوف مصرى):
داستان حسین عشق آزادگان را به فداکارى در راه خدا بر می انگیزد و استقبال مرگ را
بهترین آرزوها به شمار می آورد، چندان که براى شتاب به قربانگاه، بر یکدیگر پیشى جویند.
العبیدى(مفتى موصل):
فاجعه کربلا در تاریخ بشر نادره‏ اى است، هم چنان که مسببین آن نیز نادره‏
اند... حسین بن على(ع) سنت دفاع از حق مظلوم و مصالح عموم را بنا بر فرمان
خداوند در قرآن به زبان پیمبر اکرم(ص) وظیفه خویش دید و از اقدام به آن
تسامحى نورزید. هستى خود را در آن قربانگاه بزرگ فدا کرد و بدین سبب نزد
پروردگار، "سرور شهیدان" محسوب شد و در تاریخ ایام، "پیشواى اصلاح طلبان"
به شمار رفت؛ آرى، به آن چه خواسته بود و بلکه برتر از آن، کامیاب گردید.